Geri İleri

Küreselleşme, ticaretteki bariyerlerin azalması, teknolojik gelişmelerle beraber denizyolu taşımacılığı sektörü ölçek ekonomilerinden faydalanmaya başlamıştır. Böylelikle, yüklerin etkili ve verimli bir şekilde taşınması söz konusu olmuştur. Uluslararası ticaretin artmasıyla birlikte denizyolu taşımacılığına olan talep de artmıştır. Ekonomik açıdan incelendiğinde denizyolu taşımacılığı türev talep olarak nitelendirilmektedir. Türev talep, bir taşımacılık hizmetine olan talebin, taşıdığı mallara olan talepten kaynaklandığı şeklinde ifade edilebilir.

            Denizyolu taşımacılığı dünyada en fazla küreselleşmiş sektörlerden birisidir. Bu özelliğinden ötürü dinamik ve kompleks bir yapıya sahiptir. Denizyolu taşımacılığı dünya etrafındaki yüksek hacimdeki yüklerin düşük maliyetle taşınmasını sağlamaktadır. Böylelikle ürünlerin düşük fiyatla satılmasına olanak sağlamakta, işletmelere rekabet avantajı sunmaktadır. İşgücü ve ham madde maliyetinin daha düşük olduğu Çin, Güney Asya, Latin Amerika gibi gelişmekte olan ekonomilerle, gelişmiş ekonomiler olan Avrupa, Kuzey Amerika ve Japonya arasındaki ticaret hacmindeki artış, denizyolu taşımacılığı işletmeleri için bir fırsata dönüşmüştür. Öyle ki, Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO)’ne göre dünyadaki ticaretin yüzde 90’dan fazlası denizyolu taşımacılığı yoluyla yapılmaktadır.

Grafikte temel kuru dökme, diğer kuru yükler, konteyner ve tanker piyasasında deniz ticaret hacminin gelişmesi gösterilmektedir. Grafikten de anlaşılacağı üzere her bir piyasa için gelişme ivmesi dikkat çekmektedir. Bu koşullar altında gemilerin mürettebat ihtiyacının da aynı oranda arttığı söylenebilir. Denizyolu taşımacılığında görev alan aktörler hem yükün taşınması hem de sürecin etkili ve verimli bir şekilde gerçekleştirilmesinden sorumludur. Bu oyuncular şu şekilde sıralanmaktadır.

· Armatörler: Gemi sahibi kurum veya kişilerdir. Mevcut gemilerin nasıl kullanılacağı konusunda karar vermektedirler. Aynı zamanda yeni gemilerin ne zaman ve nasıl satın alınması ve hangi gemilerin alınması konusunda da karar almaktadırlar.

· Gemi İnşa İşletmeleri: Yeni gemi inşa ederek armatörlere satışını gerçekleştiren taraflardır.

· Gemi Söküm İşletmeleri: Eski gemileri armatörlerden satın alarak söküm işlemini gerçekleştiren taraflardır.

· Terminal Operatörleri: Gemilere yük elleçleme ve rıhtıma yanaşma gibi liman hizmetleri sağlayan taraflardır.

· İntermodal Taşıma Operatörleri: Yüklerin kapıdan kapıya taşınmasına olanak veren birden fazla taşımacılık türüyle hizmet sunan taraflardır.

            UNCTAD’a göre hacim olarak dünya ticaretinin beşte dördünün denizyoluyla taşınması sebebiyle küresel ticaretin ve tedarik zincirinin bel kemiğini denizyolu taşımacılığı oluşturmaktadır. Küresel ticaret içerisinde böylesine bir can damarı oluşturan denizyolu taşımacılığı genel olarak düzenli hat taşımacılığı ve düzensiz hat taşımacılığı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Düzensiz hat taşımacılığının en temel özelliklerinden biri, tüm dünyada yük aramak ve dünya ticaretinin ihtiyaçlarını karşılamak için denizyolu taşımacılığında esneklik sağlamaktır. Bir önceki cümlede kullanılan “yük aramak” kavramı ile ifade edilmek istenen, düzensiz hat taşımacılığı yapan gemilerin, nerede yük bulacaklarına bağlı olarak bir limandan başka bir limana gitmeleridir. Çoğunlukla dökme olarak ifade edilen yükleri taşımaktadırlar. Dökme yükler kuru dökme yük ve sıvı dökme yük olarak iki sınıfta incelenmektedir.

Düzenli hat taşımacılığı yapan gemiler ise önceden belirlenen program doğrultusunda belirlenen limanlar arasında farklı göndericilere ait çok sayıda sevkiyattan oluşan yükleri taşımakla sorumludur. Düzenli hat taşımacılığında taşınan yüklerin büyük bir çoğunluğu konteynerlerde taşınmaktadır.